Rosnące zagrożenie zatopioną bronią chemiczną w Morzu Bałtyckim: od dyskusji do działania
7 czerwca 2024 roku w Warszawie odbyło się spotkanie informacyjne pt. „Zatopiona w Morzu Bałtyckim broń i amunicja chemiczna: rosnące zagrożenie bezpieczeństwa, gospodarcze, środowiskowe i zdrowotne”. Wydarzenie zorganizowało Międzynarodowe Centrum Bezpieczeństwa Chemicznego (ICCSS) w Warszawie oraz Instytut Oceanologii PAN w Sopocie, we współpracy z Sekretariatem Rady Państw Morza Bałtyckiego oraz Wydziałem Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki Wojennej. Uczestniczyli w nim przedstawiciele parlamentu, administracji rządowej i samorządowej, przemysłu, środowisk akademickich, organizacji pozarządowych oraz mediów.
Zatopiona broń chemiczna – rosnące zagrożenie
Podczas spotkania podkreślono, że Morze Bałtyckie kryje ogromne ilości zatopionej broni chemicznej i amunicji konwencjonalnej, będących pozostałością po drugiej wojnie światowej. Te materiały stanowią poważne zagrożenie dla środowiska, gospodarki i zdrowia publicznego.
Offshore i ochrona środowiska
Każda działalność offshore, szczególnie prace na dnie morskim, musi uwzględniać możliwość obecności zatopionej broni chemicznej, aby nie zaszkodzić środowisku Morza Bałtyckiego. Działania w regionach potencjalnego zatopienia broni lub amunicji muszą przestrzegać międzynarodowych, unijnych i krajowych przepisów.
Program MUNIMAP: nadzieja dla Bałtyku
Jednym z głównych punktów programu spotkania była prezentacja nowego programu Unii Europejskiej – MUNIMAP (Munitions in the Baltic Sea Mapping Project), który łączy ekspertów z różnych dziedzin ze wszystkich państw bałtyckich, poza Rosją. Program finansowany przez UE w ramach Interreg Baltic Sea Region ma na celu wykrywanie, ocenę ryzyka oraz bezpieczną neutralizację podwodnej amunicji w Morzu Bałtyckim. Liderem projektu w Polsce jest Instytut Oceanologii PAN w Sopocie.
„Zatopiona amunicja na Bałtyku to realny problem dla wszystkich krajów akwenu. Najbardziej palącym zadaniem jest opracowanie strategii monitoringu amunicji i stworzenie mapy drogowej remediacji problemu” – powiedział prof. Jacek Bełdowski z Instytutu Oceanologii PAN.
Międzynarodowa współpraca i regulacje prawne
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 2021 roku po raz pierwszy sformułowała plany usunięcia zatopionej broni chemicznej z Morza Bałtyckiego, przenosząc problem z dyskusji ekspertów na agendę europejską. Prace ONZ oraz Organizacji ds. Zakazu Broni Chemicznej (OPCW) mają wspierać rozwiązanie problemu.
Prof. Stanisław Pawlak, członek Międzynarodowego Trybunału Prawa Morza, podkreślił konieczność prawnego uregulowania problemu w prawie międzynarodowym i krajowym.
Nowe podejście do kwestii zatopionej broni chemicznej
Podczas spotkania przedstawiono nowe podejście ICCSS do zatopionej broni chemicznej. „Zatopiona broń chemiczna i amunicja nie stanowią zagrożenia dla bezpieczeństwa militarnego, ale są problemem gospodarczym, środowiskowym i zdrowotnym” – zaznaczył Krzysztof Paturej, prezes ICCSS. Dodał, że bez systemu bezpiecznej utylizacji zatopionej broni chemicznej zagrożony jest program farm wiatrowych.
Wizja międzynarodowego ośrodka referencyjnego w Trójmieście
W trakcie spotkania zaprezentowano wizję międzynarodowego ośrodka referencyjnego w Trójmieście, który będzie hubem współpracy prawno-międzynarodowej, technologicznej i wymiany doświadczeń.
Podsumowanie i dalsze kroki
Spotkanie w Warszawie, pierwsze takie w Polsce, zgromadziło szerokie grono interesariuszy, umożliwiając wszechstronne omówienie problemu i wspólne poszukiwanie rozwiązań. Było ważnym krokiem w przejściu od debat nad zatopioną bronią chemiczną do konkretnych działań na rzecz oczyszczenia Bałtyku.
ICCSS, Instytut Oceanologii PAN i inni partnerzy zamierzają kontynuować prace nad konkretnymi rozwiązaniami, licząc na wsparcie krajowych i międzynarodowych partnerów oraz funduszy unijnych.
Wnioski i rekomendacje
- Opracowanie i wdrożenie strategii monitoringu i neutralizacji zatopionej broni chemicznej i amunicji.
- Współpraca krajowa i międzynarodowa na rzecz wdrażania programu MUNIMAP i innych inicjatyw.
- Stworzenie międzynarodowego ośrodka referencyjnego w Trójmieście.
- Włączenie tematu zatopionej broni chemicznej jako priorytetu Prezydencji RP w Radzie Europejskiej w 2025 roku oraz w Radzie Państw Morza Bałtyckiego w latach 2025/2026.
Źródło informacji: ICCSS
